NL 
EN 
Nu het klimaat en sociale thema’s de voorpagina’s van de kranten domineren, wordt het vraagstuk hoe duurzaamheid te integreren in project- en portfoliomanagement steeds concreter voor organisaties. In ons vorige artikel bespraken we hoe organisaties de term duurzaamheid kunnen vertalen naar concrete indicatoren. In dit vervolgartikel bespreken we hoe een organisatie hun eigen relevante duurzaamheidsindicatoren kiest en vertaalt naar de verschillende niveaus. Daarna gaan we iets verder in op ons radardiagram [duurzaamheid]; hoe gebruik je deze om de impact van het projectportfolio op de duurzaamheidsindicatoren te visualiseren?
Selecteren van duurzaamheidsfactoren
Het kiezen van relevante duurzaamheidsindicatoren is een cruciale eerste stap om duurzaamheid effectief te integreren in projectmanagement.
1. Visie en kernwaarden van de organisatie
Het begint allemaal met de visie van de organisatie. Deze moet een goede indicatie geven over de ambities met betrekking tot duurzaamheid. Denk bijvoorbeeld aan termen zoals ‘milieubewustzijn’ of ‘innovatie’. Door duurzaamheid top-down te integreren in de visie van de organisatie wordt het een fundamenteel onderdeel van de organisatiecultuur en -strategie.
2. Vertaling naar organisatiestrategie en concrete doelstellingen
De visie wordt vervolgens vertaald naar een concrete organisatiestrategie. Dit betekent dat de ambities op het gebied van duurzaamheid praktisch gemaakt worden, door ze te integreren in de strategische doelstellingen en plannen. Bijvoorbeeld: als de organisatie streeft naar CO2-neutraliteit, zal dit vertaald worden naar een SMART-geformuleerde doelstelling.
3. Selecteren van relevante indicatoren
Op basis van de organisatiestrategie selecteert de organisatie indicatoren die de mate van bijdrage aan de doelstellingen weergeven. Deze indicatoren moeten meetbaar zijn en duidelijk gekoppeld aan de specifieke doelstellingen. Voor elke doelstelling wordt een kernwoord of meetbare term gekozen als indicator. Bijvoorbeeld, voor de doelstelling om energie-efficiëntie met 25% te verbeteren kan de indicator ‘energie-efficiëntie’ worden gebruikt.
Voorbeeld: de visie, doelstellingen en indicatoren van gemeente X
Gemeente X streeft naar een duurzame toekomst waarin welzijn, milieu en economie in balans zijn. Onze visie is verder uitgewerkt in een organisatiestrategie met bijbehorende doelstellingen.
1. Energietransitie:
- We stimuleren zonne- en windenergie, het aanleggen van energiezuinige gebouwen en het ondersteunen van initiatieven voor aardgasvrije woningen.
- We investeren in slimme netwerken en energieopslag om de efficiëntie van duurzame energiebronnen te maximaliseren.
Om deze strategie meetbaar te maken, stelt Gemeente X een doelstelling op: gemeente X streeft ernaar om tegen 31 december 2030 volledig CO₂-neutraal te zijn, 50% minder afval te produceren ten opzichte van 31 dec 2025 en 100% van de energie uit duurzame bronnen te halen.
- CO²-reductie (indicator)
- Afvalproductie (indicator)
- Energie uit duurzame bronnen (indicator)
2. Duurzame mobiliteit:
- Gemeente X stimuleert het gebruik van openbaar vervoer, fietsen en elektrische voertuigen door het aanleggen van fietspaden, laadpunten voor elektrische auto’s en een efficiënt openbaar vervoersnetwerk.
- We organiseren campagnes om inwoners bewust te maken van de voordelen van duurzame mobiliteit.
Bij deze strategie is de volgende doelstelling opgesteld: gemeente X streeft ernaar om het gebruik van fietsen voor woon-werkverkeer met 40% te verhogen ten opzichte van januari 2025, door de aanleg van nieuwe fietspaden en veilige fietsenstallingen. 75% van het openbaar vervoer in 2030 is emissievrij door de inzet van elektrische bussen en trams.
- Gebruik fiets als vervoersmiddel (indicator)
- Emissie openbaar vervoer (indicator)
3. Samenwerking en participatie:
- Gemeente X werkt nauw samen met inwoners, bedrijven en maatschappelijke organisaties om duurzaamheid te bevorderen. We organiseren regelmatig bijeenkomsten en workshops om ideeën en initiatieven te delen.
- We bieden educatieve programma’s en subsidies om duurzame projecten te ondersteunen en stimuleren actieve betrokkenheid van de gemeenschap.
Deze strategie wordt meetbaar gemaakt door de volgende doelstelling: Gemeente X wil dat 40% van de inwoners actief betrokken is bij ten minste één duurzaamheidsproject, door middel van educatie en participatieprogramma’s.
- Betrokkenheid inwoners (duurzaamheidsprojecten) (indicator)
Door deze stappen te volgen, zorgt een organisatie ervoor dat de duurzaamheidsindicatoren niet alleen relevant zijn, maar ook praktisch toepasbaar binnen de organisatie. Dit helpt om duurzaamheid op een gestructureerde en meetbare manier te integreren in het project- en portfoliomanagement.
Gebruik radardiagram binnen het portfolio
Als er binnen de organisatie duidelijkheid is over duurzaamheidsdoelstellingen, kunnen deze ook worden meegenomen als beslisvariabele in portfoliomanagement. Immers moeten de projecten in het projectportfolio bijdragen aan de doelen die een organisatie stelt.
De eerste stap om de duurzaamheidsdoelstellingen mee te nemen in portfoliomanagement, is het scoren van de impact van de diverse projecten met behulp van de indicatoren. Projecten kunnen gerankt worden aan de hand van de (indicator)score waarmee gekeken kan worden hoeveel een project bijdraagt aan de doelstellingen.
We nemen het voorbeeld van gemeente X. De doelstelling is om in 2030 volledig Co2 neutraal te zijn. Dit betekent dat de indicator Co2 uitstoot gebruikt kan worden om de diverse projecten te scoren. Draagt een project niets bij aan de vermindering van Co2 uitstoot, dan krijgt dit project een score van 0. Heeft het project een enorme impact op Co2 uitstoot dan krijgt het project een score van 10. Als de projectplannen specifiek genoeg zijn kan dit zelfs meetbaar gemaakt worden. Stel dat de gemeente het doel voor de totale Co2-reductie/compensatie gelijkstelt aan 20, dan krijgt een project die dit voor 10% kan realiseren een score van 2 (10% van 20).
Aan de hand van de organisatiedoelstellingen kan het scoren van deze projecten op duurzaamheidsindicatoren helpen om de projecten binnen het portfolio te selecteren. Zijn er minimale eisen waaraan het projectportfolio moet voldoen? Zorg dan dat er projecten geselecteerd worden die via deze score aan de eisen kunnen voldoen.
Door het samenvoegen van de scores van diverse projecten, kan er gevisualiseerd worden wat de impact van diverse project combinaties op de duurzaamheidsdoelstellingen is. We laten dit zien aan de hand van een voorbeeld.
Gemeente X heeft 8 mogelijke projecten om bij te dragen aan de duurzaamheidsdoelstellingen. De projecten krijgen een score van 1-10.
Vervolgens worden er een aantal scenario’s geschetst van project combinaties. De projecten kunnen worden gerankt aan de hand van de scores, waarna er diverse combinaties kunnen worden gemaakt en de scores bij elkaar opgeteld kunnen worden. Er worden bijvoorbeeld vijf combinaties van projecten voorgesteld.
De combinaties van projecten worden in één of twee radardiagrammen gevisualiseerd.
Het radardiagram is een handig hulpmiddel om te visualiseren hoe de keuze van diverse projecten helpt om bij te dragen aan de duurzaamheidsdoelstellingen van een organisatie. Zoals het voorbeeld hierboven laat zien, is het mogelijk om de combinatie van een aantal projecten binnen het portfolio te visualiseren in het radardiagram. Hiermee is het mooi te zien dat er een aantal combinaties uit het rechter diagram een minder gebalanceerde impact hebben dan in het linker diagram. Afhankelijk van de wensen van de organisatie kan er dus een gebalanceerd projectportfolio worden gekozen, of bijvoorbeeld een deelportfolio dat focust op een bepaalde indicator. Door middel van het radardiagram is het mogelijk te visualiseren dat alle indicatoren van de doelstellingen door de drie gekozen projecten worden beïnvloed. Als er blijkt dat er bepaalde indicatoren niet genoeg geraakt worden, kan ervoor worden gekozen om projecten toe te voegen of een andere selectie te maken.
Er zijn meerdere handige tools om deze radardiagrammen op te stellen. Het kan in Excel, maar ook bijvoorbeeld in Canva. Het voordeel van Canva is dat het makkelijk is om de opmaak te wijzigen en bepaalde combinaties van projecten aan te klikken zodat deze uitgelicht worden. Dit maakt het een handige tool om relatief makkelijk duidelijke afbeeldingen te creëren die een verhaal kunnen ondersteunen.
Het radardiagram is dus een handige tool om de impact van projecten te visualiseren op diverse duurzaamheidsindicatoren. Maar, dit werkt alleen als deze duurzaamheidsambities verweven zijn in de verschillende lagen van de organisatie. Zorg dat de visie en strategie duidelijk zijn, voordat deze vertaald worden in doelstellingen en meetbare indicatoren. Zodra deze opgesteld zijn, kan de organisatie aan de slag én ze visualiseren door middel van het radardiagram.
Duurzaamheid is een vast onderdeel van het portfolio van IMPROVEN, met het radardiagram (duurzaamheid) als waardevol instrument in de IMPROVEN Toolbox. Wij ondersteunen organisaties bij het vertalen van duurzame ambities naar uitvoerbare strategieën en concrete acties binnen duurzaamheidsprojecten, -programma’s en -portfolio’s.
Voel je vrij om contact op te nemen met Emy van Oers (Emy.van.Oers@improven.nl) en Elbert Jochemsen (Elbert.Jochemsen@improven.nl) voor meer informatie!
Dienstverlening
Jouw carrière
Over ons
Sociale impact
Contact
Nieuws